سونامی چیست و چگونه ایجاد می شود؟

سونامی چیست و چگونه ایجاد می شود؟

در مقاله سونامی چیست می خوانیم که سونامی امواج ناشی از حرکت ناگهانی سطح اقیانوس به دلیل زمین لرزه، رانش زمین در کف دریا، ریزش زمین در کف اقیانوس، فوران های بزرگ آتشفشانی یا برخورد شهاب سنگ در اقیانوس است. برای مطالعه کامل مقاله سونامی چیست تا انتها با مجله علمی آندرومدا مگ همراه باشید.

سونامی چیست؟

سونامی (تلفظ: ‘soo-nar-me’) یک کلمه ژاپنی است: ‘tsu’ به معنی بندر و ‘nami’ به معنی موج می باشد. سونامی امواج ناشی از حرکت ناگهانی سطح اقیانوس به دلیل زمین لرزه، رانش زمین در کف دریا، ریزش زمین در کف اقیانوس، فوران های بزرگ آتشفشانی یا برخورد شهاب سنگ در اقیانوس است.

تا همین اواخر، سونامی را امواج جزر و مدی می نامیدند، اما این اصطلاح به طور کلی معنای خاصی ندارد زیرا تولید سونامی هیچ ارتباطی با جزر و مد (که توسط گرانش زمین، ماه و خورشید هدایت می شوند) ندارد. اگرچه برخی از سونامی ها ممکن است مانند یک سیلاب در حال افزایش یا کاهش سریع باشند، اما در شرایط دیگر آنها می توانند یک یا چند موج متلاطم را بشکنند.

سونامی چه تفاوتی با امواج منظم دارد؟

سونامی با یک موج سطحی تولید شده توسط باد در اقیانوس متفاوت است. در حالی که امواج حاصل از باد در آبهای عمیق فقط باعث حرکت آب در نزدیکی سطح می شود، عبور سونامی شامل حرکت آب از سطح به کف دریا است. جالب اینجاست که این امر باعث می شود سرعت سونامی توسط عمق آب و با سرعت بیشتر در آب های عمیق تر ، برخلاف امواج تولید شده توسط باد، کنترل شود. در نتیجه، یک سونامی با نزدیک شدن به زمین و رسیدن به بخش کم عمق آب، با کاهش فاصله بین قله های موج به طور  پی در پی، کند می شود. از آنجا که کل انرژی درون موج تغییر نمی کند، انرژی به افزایش ارتفاع موج (یا دامنه) منتقل می شود. به این حالت کم ژرفایی موج گفته می شود.

سونامی غالباً یک سری امواج است و ممکن است اولین مورد لزوماً بیشترین دامنه را نداشته باشد. در اقیانوس آزاد، حتی بزرگترین سونامی نیز نسبتاً کوچک است و ارتفاع موج آنها معمولاً دهها سانتی متر یا کمتر از منطقه اولیه تولید سونامی فاصله دارد. ارتفاعات بلندتر موج اقیانوسی گاهی اوقات بسیار نزدیک به منطقه تولید سونامی مشاهده می شوند (به عنوان مثال ، امواج اقیانوسی نزدیک به دو متر نزدیک به منبع سونامی ژاپن 2011 اندازه گیری شدند). در هر صورت، اثر کم ژرفایی می تواند با رسیدن برخی از سونامی ها به ارتفاعات خشکی بیش از ده متر از سطح دریا ، ارتفاعات موج اقیانوس را تا حد زیادی افزایش دهد. چنین طغیانی که شدید است احتمالاً نزدیکتر به محل تولید سونامی (جایی که ارتفاع موج اقیانوسی بزرگتر است) و در مکانهایی که شکل خط ساحلی به ویژه برای تقویت سونامی مطلوب است، رخ می دهد. بیشتر سونامی ها باعث چنین طغیان شدید ساحلی نمی شوند و ممکن است بدون تجزیه و تحلیل دقیق اندازه گیری های جزر و مد اثر وقایع کوچک قابل توجه نباشند.

چه عواملی باعث ایجاد سونامی می شوند؟

زلزله

بیشتر سونامی ها ناشی از زمین لرزه های بزرگ در کف دریا هستند که تخته سنگ ها به طور ناگهانی از کنار یکدیگر عبور می کنند و باعث حرکت بیش از حد آب می شوند. امواج حاصل از منبع بخش زلزله از مرکز بخش امواج زلزله نیز دور می شوند

رانش زمین

زمین لغزش می تواند درست در خشکی در کف دریا اتفاق بیفتد. مناطقی از کف دریا که شیب دار و مملو از رسوب است بیشتر در معرض رانش زمین در زیر دریا هستند.

وقتی زمین لغزش در زیر دریا اتفاق می افتد توده بزرگی از شن و ماسه می تواند به سمت پایین شیب حرکت کند. این حرکت باعث پایین آمدن آب می شود و ممکن است باعث ایجاد سونامی شود که از طریق اقیانوس امواجش عبور میکند.

فوران های آتشفشانی

سونامی که با فوران های آتشفشانی آغاز شده است، کمتر رایج است. آنها از چند طریق رخ می دهند:

• سقوط مخرب آتشفشان های ساحلی، جزیره ای و زیر آب که منجر به رانش زمین گسترده می شود
• جریانهای آتش فشانی، که مخلوط متراکمی از بلوک های گرم، پوکه ، خاکستر و گاز است ، در دامنه های آتشفشانی به داخل اقیانوس فرو می رود و آب را به بیرون روانه میکند
• کاسه آتشفشانی پس از فوران نیز در حال ریزش خواهد بود که باعث ریزش ناگهانی آب بیش از حد می شود

سونامی در استرالیا کجا اتفاق می افتد؟

شواهدی وجود دارد که نشان می دهد سواحل استرالیا در طی چند هزار سال گذشته سونامی بزرگی را تجربه کرده است. این شواهد از طریق رسوبات نابهنجار رسوبی (مانند آنهایی که حاوی پوسته یا مرجان هستند) یا سایر ویژگی های ژئومورفیک آشکار می شود.اخیراً، سونامی های مختلفی  در استرالیا ثبت می شود و تهدیدهای کمی برای جوامع ساحلی را برای خود دارد. سونامی های قابل توجهی که در چند وقت اخیر ثبت شده اند همه در بخش های سنجش  جزر و مدی در سراسر کشور ثبت شده اند که برخی باعث آسیب به محیط دریایی می شوند.

خطر سونامی که استرالیا با آن روبرو است به طور نسبتا کم در امتداد سواحل جنوبی استرالیا تا  بخش متوسط در امتداد ساحل غربی استرالیا است. این منطقه به دلیل مجاورت با مناطق فرورانش بزرگ در امتداد ساحل جنوبی اندونزی، که منطقه ای از زلزله و فعالیت آتشفشانی قابل توجه است، حساس تر است.